Việt Nam đang đối mặt với thách thức to lớn trong việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Các khu công nghiệp truyền thống, dù đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP, lại gây áp lực nặng nề lên môi trường. Ô nhiễm nước, không khí và chất thải nguy hại đe dọa sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Hơn nữa, cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đòi hỏi sự chuyển đổi mạnh mẽ sang mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững hơn.
Thách thức từ mô hình khu công nghiệp cũ
Với hơn 300 khu công nghiệp đang hoạt động, Việt Nam đã thu hút một lượng lớn vốn đầu tư trong và ngoài nước, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, mô hình khu công nghiệp truyền thống đang bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt là về vấn đề môi trường. Theo bà Vương Thị Minh Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, khoảng 13% khu công nghiệp hiện nay chưa có hệ thống xử lý nước thải, gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Nguyên nhân chính của tình trạng này là do các khu công nghiệp truyền thống thường ưu tiên tăng trưởng kinh tế mà chưa quan tâm đúng mức đến bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Hơn nữa, khó khăn về vốn cũng khiến nhiều chủ đầu tư khu công nghiệp gặp khó khăn trong việc đầu tư đồng bộ hệ thống xử lý môi trường ngay từ đầu.
Khu công nghiệp sinh thái: Giải pháp tối ưu
Mô hình khu công nghiệp sinh thái, với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, đã được thí điểm tại Việt Nam từ năm 2014 và đang cho thấy những kết quả tích cực. Các khu công nghiệp sinh thái không chỉ giúp giảm thiểu tác động đến môi trường mà còn tạo ra môi trường làm việc hấp dẫn, thu hút đầu tư chất lượng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
>>> Xem thêm: Giải pháp tiết kiệm năng lượng hiệu quả cho nhà máy nhà xưởng
Mô hình khu công nghiệp sinh thái nổi lên như một giải pháp toàn diện, tích hợp các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. Thông qua việc áp dụng công nghệ sạch, tái chế và tái sử dụng tài nguyên, khu công nghiệp sinh thái giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời nâng cao hiệu quả sản xuất và thu hút đầu tư chất lượng.
Nhiều doanh nghiệp đã nhận thức được tầm quan trọng của mô hình này và chủ động chuyển đổi. Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền là một ví dụ điển hình. Nhờ nỗ lực chuyển đổi sang mô hình sinh thái, Nam Cầu Kiền đã thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn và từng bước khẳng định vị thế của mình.
Tập đoàn An Phát Holdings cũng đang tiên phong xây dựng các khu công nghiệp kiểu mẫu tại Hải Dương, áp dụng tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị doanh nghiệp). Đây không chỉ là cam kết về phát triển bền vững mà còn là chiến lược thu hút dòng vốn xanh, vốn chất lượng vào các ngành công nghiệp công nghệ cao.
Việt Nam đã có những bước tiến đáng khích lệ trong việc phát triển khu công nghiệp sinh thái. Các dự án thí điểm cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình này, cần có sự chung tay của cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.
Quá trình chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái không hề dễ dàng. Các doanh nghiệp đối mặt với khó khăn về tài chính, công nghệ và nhận thức. Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ rõ ràng, bao gồm ưu đãi tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và khung pháp lý thuận lợi. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về lợi ích của khu công nghiệp sinh thái và khuyến khích sự tham gia của người dân vào quá trình phát triển bền vững.
>>> Mời bạn xem thêm: Panasonic hiện thực hóa cam kết Net Zero với nhà máy mới tại Bình Dương
Tương lai của khu công nghiệp Việt Nam
Mặc dù tiềm năng là rất lớn, quá trình chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái vẫn còn nhiều thách thức. Thiếu quy định pháp lý rõ ràng, thiếu cơ chế ưu đãi và khó khăn về vốn là những rào cản lớn.
Để giải quyết những vấn đề này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với các bộ ngành liên quan để xây dựng Luật Khu công nghiệp, khu kinh tế. Luật này sẽ tạo ra hành lang pháp lý vững chắc, thúc đẩy sự phát triển của các khu công nghiệp sinh thái và góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam. Bên cạnh đó, cần tăng cường hợp tác quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm và thu hút đầu tư xanh.
“Xanh hóa” khu công nghiệp không chỉ là xu hướng mà còn là con đường tất yếu để Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Đây là cơ hội để chúng ta xây dựng một nền kinh tế xanh, sạch và thịnh vượng, mang lại lợi ích cho cả hiện tại và tương lai.