Những con phố ngột ngạt tiếng động cơ và khói bụi đang dần nhường chỗ cho nhịp sống trong lành, êm ái hơn. Khi đô thị phát triển theo hướng bền vững, việc cấm xe máy xăng không còn là viễn cảnh xa vời mà đã hiện diện trong các kế hoạch chiến lược của nhiều thành phố lớn. Đây chính là bước ngoặt quan trọng để mở đường cho phương tiện xanh, hướng đến môi trường sống thân thiện hơn.
Lộ trình cấm xe máy xăng tại Việt Nam
Từ năm 2026, thủ đô sẽ chính thức mở màn cuộc chuyển đổi phương tiện, hướng đến nền giao thông xanh, bền vững và văn minh hơn. Theo kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, việc cấm xe máy chạy xăng dầu được chia làm 03 giai đoạn:
- Từ 1/7/2026: Xe máy xăng bị cấm lưu thông trong khu vực vành đai 1 – trung tâm lõi đô thị Hà Nội.
- Từ 1/1/2028: Vùng hạn chế mở rộng đến vành đai 2, kết hợp hạn chế ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
- Từ năm 2030: Chính thức mở rộng lệnh cấm tới vành đai 3, hoàn tất khung pháp lý cho việc chuyển đổi phương tiện sạch.
Để bảo đảm tính khả thi, Chính phủ đã yêu cầu Hà Nội ban hành chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trước ngày 30/9/2025. Trong đó bao gồm:
- Khuyến khích sử dụng phương tiện công cộng: Đầu tư mở rộng mạng lưới, tăng chuyến xe buýt (đặc biệt là xe buýt điện).
- Hỗ trợ chuyển đổi phương tiện cá nhân: Hướng đến xe máy điện, ô tô điện, qua các hình thức như:
- Miễn, giảm phí trước bạ, phí đăng ký xe điện.
- Hỗ trợ đổi xe xăng lấy xe điện (chính sách “đổi ngang”).
- Ưu đãi khi sử dụng: miễn phí trông giữ, ưu tiên chỗ đỗ, chi phí sạc rẻ hơn.
Ngoài ra, từ quý III/2025, Hà Nội sẽ tăng các loại phí như lệ phí trước bạ, phí cấp biển số, giá giữ xe… nhằm tăng chi phí sở hữu xe chạy xăng, thúc đẩy người dân chuyển đổi sang phương tiện không khí thải.
Ai là người bị ảnh hưởng nhất khi cấm xe máy xăng?
Chính sách cấm xe máy xăng không chỉ là bước tiến hướng tới phát triển đô thị bền vững, mà còn là cú hích thay đổi toàn diện đến nhiều tầng lớp trong xã hội. Trong đó, các nhóm sau đây là những người chịu ảnh hưởng lớn nhất:
1. Người lao động thu nhập thấp, sinh viên và tài xế công nghệ
Xe máy xăng là phương tiện mưu sinh chủ lực của nhiều người lao động tự do, sinh viên và shipper. Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Việt Nam (2023), hơn 85% người thu nhập dưới 8 triệu đồng/tháng sử dụng xe máy xăng để đi làm. Việc chuyển đổi sang phương tiện điện đòi hỏi chi phí cao, trong khi hạ tầng trạm sạc còn hạn chế, dễ gây gián đoạn sinh hoạt.
2. Doanh nghiệp sản xuất và phân phối xe máy truyền thống
Việt Nam hiện có khoảng 70 triệu xe máy đang lưu hành, phần lớn là xe chạy xăng. Các hãng lớn như Honda, Yamaha sẽ buộc phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng và định hướng sản phẩm, kéo theo nguy cơ mất việc hàng loạt ở các nhà máy lắp ráp và đại lý phân phối.
3. Các ngành nghề phụ trợ liên quan
Ngành sửa chữa xe máy, cung ứng phụ tùng, kinh doanh xăng dầu và logistics cá nhân (chạy đơn nhỏ bằng xe máy) sẽ bị thu hẹp đáng kể. Số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, riêng ngành sửa chữa xe máy tạo việc làm cho gần 500.000 lao động trên toàn quốc.
Xe máy điện liệu đã sẵn sàng?
Chủ trương cấm xe máy xăng đang mở ra cơ hội lớn cho xe điện. Tuy nhiên, tính “sẵn sàng” của xe máy điện vẫn còn nhiều điểm cần bàn. Về công nghệ, phần lớn xe điện đô thị hiện nay đáp ứng tốt nhu cầu di chuyển trong khoảng 50–70 km/ngày. Nhưng khả năng chịu tải, vận hành trong điều kiện thời tiết xấu hoặc địa hình phức tạp vẫn còn hạn chế so với xe xăng.
Chi phí đầu tư cao
Một chiếc xe máy điện thường có giá mua ban đầu cao hơn xe xăng cùng phân khúc từ 10–30%. Tuy nhiên, chi phí vận hành – đặc biệt là tiền điện và bảo trì – lại rẻ hơn rất nhiều. Ước tính, xe điện có thể tiết kiệm tới 60–70% chi phí nhiên liệu hằng năm. Điều này lý tưởng cho người dùng dài hạn, nhưng vẫn là rào cản cho nhóm thu nhập thấp.
Hạ tầng: “nút thắt” lớn nhất
Để thay thế xe máy xăng, xe điện cần một hệ sinh thái trạm sạc phủ rộng. Hiện hầu hết người dân phải sạc tại nhà, điều này bất tiện với người ở trọ hoặc sống trong chung cư cũ. Ngoài ra, bảo dưỡng xe điện và xử lý pin sau sử dụng cũng chưa được quy hoạch bài bản, gây lo ngại về môi trường và an toàn.
Nỗi lo về xe điện giá rẻ
Trên thị trường, nhiều mẫu xe điện giá rẻ trôi nổi, pin kém chất lượng, sạc chập chờn gây nguy cơ cháy nổ. Người tiêu dùng khó phân biệt thật giả khi thị trường chưa được siết chặt kiểm định.
Cuộc chơi của các ông lớn
Các thương hiệu như VinFast, Yadea, Dat Bike… đang đầu tư mạnh vào công nghệ pin, trạm sạc nhanh, bảo hành chính hãng và mở rộng mạng lưới dịch vụ hậu mãi. Họ đang biến thách thức hạ tầng thành lợi thế cạnh tranh – và có thể là lực đẩy lớn giúp chính sách cấm xe máy xăng thành công trong tương lai gần.
Kinh nghiệm từ các nước đã áp dụng lệnh cấm xe máy xăng
Chính sách cấm xe máy xăng đã và đang được nhiều quốc gia triển khai với kết quả đa chiều, từ thành công vang dội đến những vấp váp cần tránh. Việc phân tích kinh nghiệm quốc tế sẽ giúp Việt Nam có lộ trình hợp lý, tránh gây sốc hệ thống và thiệt hại cho người dân.
Trung Quốc: Hơn 200 thành phố lớn đã cấm hoặc hạn chế xe máy xăng từ sớm, dẫn đến sự bùng nổ xe máy điện. Tuy nhiên, sự chuyển dịch quá nhanh khiến hàng triệu người dân – đặc biệt là lao động nghèo – lâm vào cảnh khó khăn khi chưa kịp thích ứng. Bài học đặt ra: cấm là cần, nhưng phải có thời gian đệm và chính sách hỗ trợ đi kèm.
Ấn Độ: Từng kỳ vọng trở thành trung tâm xe điện châu Á, nhưng do thiếu cơ chế quản lý và kiểm định chặt chẽ, nhiều khu vực đã xuất hiện thị trường xe điện “chợ đen”, xe độ chế kém an toàn. Việc chuyển đổi xanh phải đi cùng hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch.
Paris (Pháp): Được xem là hình mẫu thành công khi cấm xe máy xăng tại trung tâm thành phố. Chính quyền hỗ trợ tới 6.000 euro cho mỗi người dân đổi sang xe điện. Hạ tầng sạc điện cũng được phủ kín trong bán kính 500m, giúp người dân an tâm sử dụng.
Từ các quốc gia đã áp dụng chính sách cấm xe máy xăng, bài học cốt lõi không nằm ở việc “cấm hay không”, mà là cấm thế nào để không ai bị bỏ lại phía sau. Trung Quốc cho thấy nếu thiếu thời gian chuyển tiếp và chính sách hỗ trợ, người dân – đặc biệt là nhóm thu nhập thấp – sẽ chịu thiệt thòi đầu tiên. Ấn Độ là minh chứng rõ rệt cho việc vội vã “xanh hóa” mà thiếu kiểm soát có thể khiến thị trường rối loạn và kém an toàn.
Trong khi đó, mô hình của Pháp cho thấy: muốn thành công, cần đồng bộ hạ tầng – từ trợ giá, hỗ trợ đổi xe, đến mạng lưới sạc phủ rộng. Như vậy, lệnh cấm xe máy xăng chỉ hiệu quả khi đi kèm chính sách hỗ trợ thiết thực, pháp lý rõ ràng và đặc biệt là lấy người dân làm trung tâm trong lộ trình chuyển đổi.
Góc nhìn môi trường
Theo nghiên cứu của GreenID, nếu giảm 50% lượng xe máy xăng, lượng khí CO2 có thể giảm hơn 1 triệu tấn mỗi năm, riêng tại Hà Nội và TP.HCM. Đồng thời, bụi mịn PM2.5 – tác nhân gây viêm phổi, đột quỵ và ung thư – cũng sẽ giảm khoảng 20–30% tùy theo khu vực.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng cảnh báo: phơi nhiễm dài hạn với PM2.5 làm giảm tuổi thọ trung bình tới 1–2 năm, đặc biệt tại các thành phố lớn. Việc cấm xe máy xăng không chỉ cắt giảm phát thải nhà kính mà còn mở đường cho một đô thị ít khói bụi, chất lượng sống tốt hơn.
Tuy vậy, việc xác định chính xác nguyên nhân ô nhiễm vẫn còn nhiều tranh cãi. Như bà Ngụy Thị Khanh (GreenID) từng nói: “Muốn xác định đúng nguyên nhân ô nhiễm phải kiểm kê khí thải, nhưng Việt Nam còn thiếu cả kinh phí lẫn phương pháp chuẩn hóa”. Thống kê từ Hà Nội cho rằng giao thông gây ra 60% ô nhiễm, nhưng Bộ TNMT lại ước tính chỉ khoảng 38%, trong đó bụi từ phương tiện là 23%.
Dù số liệu chưa đồng nhất, nhưng phần lớn chuyên gia đều đồng thuận: giao thông cá nhân, đặc biệt là xe máy sử dụng xăng, là nguồn phát thải dễ kiểm soát nhất. Việc hạn chế dần phương tiện động cơ đốt trong sẽ góp phần giảm ô nhiễm đáng kể, tạo tiền đề cho các phương tiện không khói như xe điện, xe đạp, giao thông công cộng phát triển.
>>> Xem thêm: Công nghệ giảm phát thải: Giải pháp xanh cho doanh nghiệp hiện đại
Góc nhìn người dân
Chủ trương cấm xe máy xăng là xu thế tất yếu nhằm giảm ô nhiễm, thúc đẩy giao thông bền vững. Tuy nhiên, từ góc nhìn người dân – những người trực tiếp chịu ảnh hưởng – vẫn tồn tại không ít băn khoăn và rào cản.
Theo khảo sát của VnExpress (15/7/2025), với gần 13.000 độc giả, phần lớn tại Hà Nội, 33,6% chọn sử dụng phương tiện công cộng nếu cấm xe máy xăng. Các lựa chọn tiếp theo là xe công nghệ điện (28,9%) và mua xe máy điện (24,2%). Dù vậy, phần lớn người được hỏi đều thống nhất rằng: nếu không cải thiện hạ tầng, người dân sẽ khó chuyển đổi.
Tâm lý “xe máy là tài sản lớn” ăn sâu trong đa số hộ gia đình. Ở nhiều vùng, đặc biệt ngoại thành và nông thôn, xe máy còn là phương tiện mưu sinh và sinh hoạt không thể thay thế. Trong khi đó, phương tiện xanh lại bị giới hạn bởi giá cao, pin yếu, thiếu trạm sạc. 55% người khảo sát lo ngại về cháy nổ, độ bền pin và khó sạc tại nhà.
Sự phân hóa rõ rệt giữa đô thị và nông thôn cho thấy chính sách cấm xe máy xăng cần tính đến yếu tố vùng miền. Bên cạnh hỗ trợ tài chính, thành phố cũng cần đẩy nhanh xây dựng trạm sạc, chuẩn hóa công nghệ pin, đồng thời phát triển đồng bộ mạng lưới xe buýt điện – đường sắt đô thị để thuyết phục người dân thay đổi thói quen di chuyển.
Chính sách hỗ trợ cần có nếu muốn cấm xe máy xăng thành công
Việc cấm xe máy xăng không thể thành công nếu chỉ dựa vào quy định hành chính. Muốn lộ trình chuyển đổi thực sự khả thi và nhận được sự đồng thuận, cần một loạt chính sách hỗ trợ toàn diện, từ tài chính đến hạ tầng, để người dân không cảm thấy bị ép buộc, mà tự nguyện thay đổi.
Ưu đãi thuế cho xe điện:
Đây là yếu tố cốt lõi trong việc thúc đẩy người dân tiếp cận phương tiện xanh. Miễn giảm thuế nhập khẩu linh kiện, thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe máy điện, cùng chính sách trợ giá tạm thời sẽ giúp giá xe điện dễ tiếp cận hơn, đặc biệt với người thu nhập thấp.
Chương trình hỗ trợ chuyển đổi phương tiện:
Cấm xe máy xăng cần đi kèm chính sách thu hồi và chuyển đổi xe cũ. Chính phủ có thể triển khai các chương trình voucher đổi xe, hỗ trợ tài chính hoặc trả góp không lãi suất cho người dân khi mua xe điện mới. Các sáng kiến “xe cũ đổi xe điện” đang được áp dụng thành công tại nhiều nước, là mô hình Việt Nam có thể tham khảo.
Đầu tư công vào hạ tầng xanh:
Xe điện sẽ khó phát triển nếu thiếu trạm sạc, thiếu hạ tầng kỹ thuật số hỗ trợ người dùng. Do đó, cần quy hoạch rõ ràng khu vực “không khói” – nơi chỉ cho phép xe điện hoạt động – tại các đô thị lớn, đồng thời đầu tư mạnh vào mạng lưới trạm sạc công cộng, bãi đỗ xe thông minh, và tích hợp vào các khu đô thị mới, khu dân cư đông đúc.
Xu hướng cấm xe máy xăng để chuyển dịch sang phương tiện không khói là xu hướng không thể đảo ngược. Ngay từ bây giờ, hãy chủ động tìm hiểu, thích nghi và lựa chọn giải pháp giao thông phù hợp để cùng kiến tạo một tương lai xanh, sạch và văn minh hơn.